Het is eigenlijk een relict uit oude tijden: de manier waarop burgemeesters worden benoemd. Zittende bestuurlijke notabelen houden er afdoende toezicht op: ze willen voorkomen dat de plots veranderende tijdgeest of andere democratische verrassingen tot hen onwelgezinde benoemingen leiden. Vooral daarom worden burgemeesters dus ook niet gekozen, alleen wordt de gemeenteraad gehoord over van bovenaf voorgedragen kandidaten. Die moeten wel eerst nog solliciteren.
Vaak speelt op de achtergrond de wens mee dat voorgedragen burgemeesters in hun nieuwe rol een heel bepaald politiek scenario moeten zien te bevorderen ‘in het algemeen belang’. Dat wordt hen dan in vertrouwen ingefluisterd door de provinciebestuurder die het proces begeleidt en uiteindelijk ook zorg draagt voor de benoeming. Vaak is het niet verstandig om daarover openheid te betrachten. Omgekeerd kan overigens ook: iemand wegpromoveren die een bepaalde ontwikkeling in de weg zit, ook weer ‘in het algemeen belang’.
U mag even meekijken in de keuken van de Limburgse gouverneur. Misschien moet er wel worden afgewogen om op termijn hele staatsgrenzen te verleggen.
Een verdekt opgestelde meeluisteraar
Grootse bestuursdaden kunnen zomaar onderuit gaan door onbenullig toedoen van een dorpsjournalist. Het overkwam onlangs Limburgs Gouverneur Bovens toen hardhorende Kerkraadse raadsleden niet zonder geluidsinstallatie toekonden in een vertrouwelijk sollicitatiegesprek. Een verdekt opgestelde verslaggever wist zo te berichten dat de zieke burgemeester Krewinkel van Heerlen liever over wilde stappen naar zijn geboortestad Kerkrade, ook al zou dat minder betalen. (De inwoners van beide gemeenten zijn gemiddeld heel arm.) Hij werd in Heerlen al een poos vervangen door de SP-coryfee Roemer die daar, na moeizame Haagse jaren, zoveel lof kreeg toegezwaaid dat zijn tijdelijkheid ging schuren – kennelijk ook bij hem persoonlijk en zelfs hogerop. Krewinkels’ sollicitatie – tijdens een re-integratie-traject waarin ook de Limburgse Gouverneur hem kalmpjes bijstond – blokkeerde zo onverhoeds zowel Krewinkels benoeming in Kerkrade als ook zijn terugkeer in Heerlen, waar Roemer in een kennelijk geheim meerstaps-scenario dan juist nog een klein decennium in alle goedgemutste vriendelijkheid zijn pensioen zou afwachten. Helaas voor het verholen schuifscenario van de bovenbazen. Hoe nu verder?
De bestuurskracht van een mini-gemeente
‘Doorschuiven naar Vaals’ wordt de titel van een vertrouwelijk beleidsadvies dat Gouverneur Bovens – als het ervan komt – binnenkort per geheime post (dus buiten het bereik van de Limburgse media) zal bereiken. Daar in Vaals regeert nu nog een Kerkraadse geschiedenisleraar die zijn afscheid al heeft aangekondigd en voor de Vaalser toekomst gokt op de ‘eigen bestuurskracht’ van deze minigemeente. Dat laatste lijkt de lokaal ervaren CDA-bestuurder Lambert Jaegers een heel foute gok. Die heeft juist publiekelijk de bestuurlijke noodklok over de gemeente Vaals geluid; daar hebben zijn provinciale CDA-opperbazen (tot nu toe) niet op gereageerd.
Dat kan nu dus wel, want hier blijkt bestuurlijke tegenslag vertaalbaar in nieuwe vergezichten. Zou Krewinkel niet een ideale voorbereider zijn van een bestuurlijke heroriëntatie in Vaals? Hij spreekt van huis uit – net als de overwegend oudere Vaalsenaren – een Akens dialect, zo men wil een heuse Keulse taal. Dat hij “MiepMop” en niet “Piëpel” zegt tegen een vlinder, “TSIEjaar” en niet “tsieJAAR” tegen een sigaar, ach, vlinders sterven uit, sigaren roken is ongezond en is ook te duur in deze (ja, ook) armoedegemeente (Let wel: gepensioneerde bestuurders stapelen juist!).
Een precedent van 100 jaar geleden: burgemeester afgezet
Natuurlijk denkt u nu: zo’n benoeming krijgen ze er nooit door bij de Vaalser Gemeenteraad. Wel, hier komt de geschiedenis ons te hulp. Laat het nu net honderdelf jaar geleden zijn, dat de Limburgse chef van de Marechaussee Quadekker in Vaals zonder veel lokale inspraak tot burgemeester werd benoemd en zijn voorganger Sträter van hogerhand resoluut werd afgezet. Dat had een reden: er moest daar een liefdesnestje worden geruimd van ‘Varkensheintje’, de echtgenoot van zwangere Wilhelmina, en het wonderschone Vijlense liefdesobject moest voor de rest van haar lange leven worden verwezen naar een gestoordengesticht. Aldus geschiedde voortvarend. Uit deze geschiedenis valt te leren.
Wat je voor zoiets nodig hebt, is dus een man met een opdracht en een bestuurder die hem in zijn stoel hijst. Welke opdracht zou Krewinkel moeten meekrijgen? Twee opties. De eerste: samenvoeging Vaals-Gulpen-Wittem. Natuurlijk met wederzijds onwillige partijen, maar die hebben daarbij niks in te brengen: Vaals grenst binnen Nederland nergens anders aan, dus dit wordt gewoon een moetje in de herindeling.
Of geef de boel maar terug aan Aken
Tweede optie, maar die vergt forsere bestuurskracht. Herzie de besluitvorming van het Weens congres en de Overmaasse Partage, (haalt u er de kaarten van destijds even bij), geef Vaals terug aan de stad Aken, vraag desnoods uitruil met Orsbach, dat (gelokt met het perspectief van wegenherstel naar Hollandse norm) dan alsnog naar Simpelveld-Bocholtz kan, trek vlak buiten Lemiers een grens, eventueel dwars door het Duitstalige bordeel en gun dan Holset en Vijlen eindelijk hun vrijheid richting Gulpen-Wittem.
Instemming van de Vaalser Raad is dan wettelijk niet nodig, eventueel wel van de Gereformeerde Synode die Vaals immers ooit bij Holland wou; die Synode valt dan wellicht te lijmen met bijdragen uit de Deutsche Kirchensteuer, de dominee heeft vast ook nog preken liggen uit de tijd dat in Vaals zijn voorgangers de Duitse taal hanteerden voor hun overwegend Akens publiek.
De Vaalsenaren zelf? Die hoef je niks te vragen, dat zijn ze sinds eeuwen gewoon. Een op de drie inwoners heeft trouwens al een Duits paspoort (en heeft dus geen stemrecht bij provinciale of landelijke verkiezingen). Straks vereren ze samen hun eigen Ralf Krewinkel, in hun herenigde rijksstad Aken dan.
(Mrt’19)
