Fietstoer ‘La piedra del escándalo’, op zijn Hollands dan wel Spaans door ‘de Landen van Overmaas’

Wat Willem Van Oranje de bewoners van het Zuid-Limburgse Heuvelland heeft aangedaan, dat was een grof schandaal. De slachtoffers, althans hun nakomelingen lijken het te zijn vergeten, hoewel het massapsychologisch gezien wel doorschemert in hun politieke ambivalentie: ze hebben het niet zo met de politiek.
We pogen het schandaal uit de vergetelheid te rukken door middel van een fietstoer die het spoor van Willem volgt. Misschien werkt dat therapeutisch, trauma-remediërend. Wie daaraan toe is, kan overigens ook meteen al kiezen voor Willems tegenvoeter: Alva. Die wachtte rustig af en keek geamuseerd toe. Twee varianten dus liefst van eenzelfde historische toer.

Op zijn Hollands dan wel op zijn Spaans
De nieuw uitgezette historische fietstoer ‘La piedra del escándalo’ kent liefst twee varianten, beide leerzaam en bewustzijnsverruimend. Bij de oranje Guillaume-variant is het flink afzien en moet u uiteindelijk maar zien hoe u thuiskomt. Aanzienlijk minder inspannend is de zwartgele Alvareze-variant met alle ruimte wat betreft starttijd: u blijft naar wens ergens plakken op een terrasje, uiteindelijk langs de oevers van de Maas. Marcia Luytens boekwerk ‘Het geluk van Limburg’ is bij de inschrijfprijs van beide toervarianten inbegrepen, hoewel het refereert aan een veel latere historische periode.
Warming up
Deelnemers aan de Guillaume-variant dienen juist al vroeg aanwezig te zijn, te weten op het parkeerterrein van Kasteel Vaalsbroek. Ze starten voor hun warming up van daaruit omhoog richting Algemeen, feitelijk vooral Protestants Kerkhof in Vaals, verder omhoog nog, richting labyrinth op het Drielandenpunt (ooit Vierlandenpunt, toen geen van de aangrenzende landen de macht mocht krijgen over de nabije, voor de wapenindustrie onmisbare zinkmijn, La Calamine). Ze rijden kort België in tot bij de Moresneter Weg, stappen kort af mocht er net een Butterprozession biddend voorbijkomen, draaien rechtsom en kijken in de verte richting zinkmijn, om daarna boven de ondergrondse treintunnel stijl af te dalen aan Belgische kant. (Kijk voor de zekerheid even of de allervroegste deelnemers van de Alva-variant soms al koffie zitten te drinken bij de viertalige Konditorei ‘Au Fournil des Compagnons’ in Gemmenich: afstappen hoeft niet, alleen even groeten.) Bij de Wolfhaag, voorbij de hoge bergpas Rue de Vaals, terug in Nederland gaat het dan linksaf (‘Schutteberg’) en zo via ‘A jen Ling’ (ook hier even groeten bij eventuele Alva-koffieleuters aan Hoeve De Linde) weer stijl omlaag, terug naar Kasteel Vaalsbroek. Wie, daar aangekomen, denkt de verdere rit (ze zijn nu ongeveer op een kwart van de gevraagde inzet, hun Personal Assets) niet meer aan te kunnen, die kan hier de toer al na de warming up afbreken en alvast huiswaarts keren.
Wat ook mogelijk is voor zichzelf overschattende Guillaume-rijders die het hier al genoeg vinden, dat is aansluiten bij de al weer wat later gestarte deelnemers aan de Alvareze-variant. Die zitten tegen die tijd om de hoek bij de stuw- en visvijver van Kasteel Vaalsbroek aan een sapje, naar keuze met ontbijt of met Heuvellandse vlaai.
Richting Willems startpunt
Doorzetters onder de Guillaume-variant rijden nu richting Holset. Grijp de kans om even de ogen te bevochtigen met het genezende Sint Genoveva-water in het duizendjarige kerkje en groet die Alva-rijders die hebben gekozen voor een lunchstart en nu aan de overkant stevige porties in roomboter gebakken buikspek met bio-eieren dan wel gebakken bloedworst met gesuikerde appeltjes en gesmolten ui verorberen, de ‘Akense Kaviaar’ met zuurdesembrood uit het nabije Vijlen. Daarna rijden de Guillaumsen in Oud-Lemiers het grensbruggetje over, vlak achter de duizendjarige Sint Catharina-kapel dan de onverharde weg op die over de lengte van de Sneeuwberg oostwaarts terug loopt richting Vaals. Dat ligt rechts in de naamgevende vallei. Zodra zij zicht krijgen op het Academische ziekenhuis van de vroegere Vrije Rijksstad Aken, kiezen ze beneden twee keer links om dan via de omhoog wentelende Schlangenweg door te stoten naar Orsbach, voorheen ´Orlosberge’, destijds al deel van de Vrije Rijksstad Aken. Daar gaat het dan ter hoogte van de Düsenhof linksaf tot bij Café Belle Vue, van waaraf ooit Willem van Oranje oostwaarts de door hem bedreigde Vrije Rijksstad Aken wist te liggen en westwaarts de Gulpenerberg zag, waar hij dra zijn tienduizenden troepen zou laten bivakkeren om van daaruit het Heuvelland (destijds: de Landen van Overmaas) te brandschatten en heel veel erger nog.
De pas ’s namiddags gestarte deelnemers aan de Alvarese-variant zitten intussen op deze uitkijkpost aan de ‘hausgebackener Kuchen’ van Frau Reuland, de Guillaumers kunnen er hun waterflesjes bijvullen. Samen gedenken zij hier met een stilte-minuut het begin van de Tachtigjarige Oorlog.  
Bivak op de Gulpener Berg
Kort terug dan voor de Guillaumers naar de Burcht van Orsbach, achter de sportvelden door omlaag naar de oeroude bevoorradingsboerderij van Karel de Grote in het dal in Mamelis. De fietsers steken hier voorzichtig de Velserbeek weer over (vooral niet Selzerbeek, lees elders op deze site). Aan de overkant gaat het stijl omhoog richting Vijlen, om van daaraf weer rechtsaf af te dalen naar Mechelen. Ze groeten in het voorbijrijden de Alvarezen die hier uitrusten op de terrasjes voor de oude pastorie van de door de Hollandse Staten jammerlijk mishandelde en plaatselijk vergeten Pastoor Bosten. Vlak na de passage over de Geul gaat het nogmaals rechtstaf, afwisselend omhoog en omlaag richting Gulpen. Vlak voorbij Partij houden de meest fervente Guillaumers links aan, de supersteile Gulpener berg op. Uithijgen mag daarna, intussen het weidse slagveld overziend van een katholieke boerenbevolking die hier ooit – en daarna keer op keer – slachtoffer werd van Hollandse bevrijdingsdrift. Beneden, voorbij Wittem is het dan hergroeperen geblazen in Gulpen met de wat minder fervente Guillaumers. Sommige Alvarezen kunnen dit van achter hun ijscoupes gadeslaan op de fraaie terrassen bij de hier gekanaliseerde Geul.
Gespreid achterlangs via het Noorden
De Guillaumers kiezen vanaf Gulpen ieder hun eigen route (op dringend advies van het allgemeines militärisches Handbuch van Hirtenfeld uit 1854) via Wylre, Valkenburg dan wel via Geulhem en Meerssen, sommigen zelfs via een omweg over Rolduc (destijds: Kloosterrade), allen uiteindelijk noordwaarts richting Papenhoven. Bij Grevenbicht pakken ze het veer over de Maas richting België (het doorwaden van de Maas is dit keer niet nodig), zeg maar kijkend in de richting van Karel de Vijfdes Brussel. Een beetje paniekerig en vechtend tegen de hongerklop gaat het dan weer zuidwaarts richting Smeermaas. Langs de oevers van de Maas worden zij daar opgewacht door de gezamenlijke Alvarezen van wie ze als afscheidsdrankje een Oranjebitter krijgen aangeboden. Hen staat daarbij nog een gesprekje te wachten dat de lucht moet klaren over de haast vergeten honderdjarige bevrijdingsoorlog der Gereformeerden. Althans, voor zover de Alvarezen zelf nog weet hebben van het brandschatten, het ontvreemden van voedselvoorraad, huisraad, werktuig, zaaigoed, werkpaarden en karren, vee, het platbranden, het verkrachten en moorden van hun arme boerse voorouders in de Overmaase landen die de Guillaumers vandaag per fiets doorkruisten.
Huiswaarts
Voor de meeste oranje Guillaumisten is het nu echt tijd om huiswaarts te keren, zeg maar richting Zeven Provinciën. Hen is vooraf nadrukkelijk duidelijk gemaakt dat het plunderen en bedreigen van de omgeving tijdens de fietstoer niet is toegestaan. Zij genieten nog even van hun meegenomen zachtnatte broodjes met slappe kaas en de voorverpakte vegetarische salades. De meeste Alvarezen hoeven gelukkig minder ver en hebben nog wel tijd. Sommigen zijn intussen toe aan iets herzhaft Deftiges, bij voorbeeld Eisbein mit Sauerkraut und Senf of een Schlachtplatte mit Knödel und Rotkohl. Thuis aangekomen vanuit het Brauhaus mogen ze straks hun E-bikes tot morgen op de auto laten staan, opnieuw opladen is eigenlijk ook onzin. Wel mogen ze hun dagelijkse vermageringstabletten en anti-depressiva niet vergeten. En dan allemaal thuis het boekje van Marcia Luyten lezen!
(sept. 2022)

Terug naar het publicatie overzicht