Gevraagd is het ons niet, het is allemaal puur eigen initiatief. Na tientallen jaren contributie te blijven betalen aan een partij die haar ideologische veren – nota bene op suggestie van mevrouw Neelie Kroes – tot onze ontzetting had afgeschud, is er nu eindelijk weer enig links licht verderop in de eindeloze tunnel. Alle hens aan dek dus, voorwaarts!
Voor uw auteur komt dat erop neer, Frans in positie te helpen brengen. Maar hoe? En vooral: hoe te voorkomen dat het nu toch weer misgaat, meteen al bij de verkiezingen of daarna door dommig links enthousiasme of door ondoordachte Prinzipienreiterei?
De strategie ligt na enig nadenken van uw auteur voor de hand: ontwerp als meedenkend partijlid een vertrouwelijke brief van Frans Timmermans aan Pieter Omtzigt en schets daarin een mogelijke oplossing voor hun kerndilemma’s, over en weer. Dat sociaaldemocraten een traditie hebben in het neerhalen van hun leiders moet nu even worden vergeten en vermeden. We zetten er de schouders onder in deze vakantiemaand, augustus 2023 met een verhelderende concept-brief, aangeboden aan onze nieuwe leider in Heerlen.
Als deze concept-brief nou maar niet in het bakje ‘misplaatste bemoeizucht van ongeïnformeerde betweters’ belandt.
Heerlen, 2 augustus 2023 CONCEPT – VERTROUWELIJK – IN HANDEN!!
Beste Pieter,
Eerst maar prettige vakantie gewenst, moge die ons beider geest verruimen en scherpen.
Nu je publiekelijk hebt meegedeeld dat je jouw beslissingen over je politieke toekomst uitstelt tot na je vakantie, ga ik er maar van uit dat al wat we tot hier toe onderling hebben overlegd, ook via derden, nu min of meer ‘ter kennisgeving’ terzijde ligt en we – wat ons onderlinge overleg betreft – weer min of meer ‘terug bij af’ zijn. Dat veel daarvan natuurlijk in mijn achterhoofd blijft hangen, valt niet te vermijden en je zult het tussen de regels door herkennen.
Laten we er geen doekjes om winden, wij staan beide voor moeilijke en risicovolle beslissingen. Laat ik maar bij de jouwe beginnen, ik kom verderop op de mijne. Ik ben ter wille van de duidelijkheid zo brutaal om even ‘hardop’ met je mee te denken. Uit de politiek stappen is voor jou uiteraard geen optie. Maar met een eigen lijst (en dus partij) aan de aanstaande verkiezingen deelnemen is haast net zo onaantrekkelijk.
Volgens mij hebben we wel een groot gemeenschappelijk belang:
Wij zullen toch allebei niet willen dat jij met een eigen lijst de ons toegewaande ruim twintig zetels meer dan halveert om die vervolgens te bezetten met lieden met wie jij binnen de kortste keren politiek overhoop ligt?!
Dat is niet in jouw voordeel, zeker niet in het mijne en al helemaal niet in dat van ons land.
Ik wil je daarom wijzen op een DERDE WEG en dat impliceert nadrukkelijk ook een uitnodiging en aanbod, zij het hoogst vertrouwelijk. Stel je verkiesbaar – ook zonder lid te worden van onze club – op onze lijst, bij voorbeeld op plek vier. Breng desgewenst drie of vier medekandidaten mee, die al net zo op een verkiesbare plaats op onze dan gemeenschappelijke lijst komen. Dat moeten dan uiteraard mensen zijn die jij in ieder geval ook hoog op een eigen lijst zou zetten als je daarvoor zou kiezen, maar die je op zo’n eigen lijst noodgedwongen zou moeten aanvullen met personen van wie je maar moet afwachten hoe ze zich verder ontwikkelen. Het type sores dat dan op je afkomt ken je en ik wens het jou niet toe en ook niet ons land.
Met zijn vieren of vijven zouden jullie dan na de verkiezingen vrijgesteld worden van fractiediscipline voor het geval jullie duidelijk andere opvattingen huldigen dan laat ik zeggen ‘ons Linkse deel van de fractie’.
Welk voordeel heeft dit voorstel voor jou en welk voor ons? Jij hoeft je om te beginnen geen zorgen te maken over een eigen lijst en partij. Bovendien versterk je met deze stap substantieel een van de voor jou meest aantrekkelijke toekomstige partners, ons brede Links dus, gegeven dat jouw populariteit voor zo’n gecombineerde lijst aanmerkelijk meer stemmen zal opleveren. Dat resulteert – gezien ons eigen type breed-linkse kandidaten – in grotere bestuurservaring van de min of meer gemeenschappelijke fractie en daarmee van de Kamer als geheel. En het bespaart jou dus de sores van een eigen lijst en partij met startziektes.
Meer zetels zou natuurlijk meteen ook in ons voordeel uitpakken, geheel omgekeerd aan wat ons te wachten staat als jij met een eigen lijst zou uitkomen, dat valt in vertrouwen niet te ontkennen. Maar er zijn – dat geef ik grif toe, zij het ook uiterst vertrouwelijk – meer mogelijke voordelen voor zowel jou als mij. Die liggen dan in de sfeer van het verkiezingsprogramma. Bij voorbeeld doordat jij als voorwaarde zou kunnen stellen dat politici die evident medeverantwoordelijk waren voor erg fout beleid (zeg maar de verkoop van sociale woningen aan flitskapitaal, de drie grote decentralisaties in jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning en arbeidsparticipatie of het kwaliteitsverlies bij de belastingdienst) publiekelijk hun excuses moeten maken en moeten beloven niet terug te keren in de politieke arena. Zoiets zou ons dan helpen bij een zekere schoonmaak in eigen gelederen. Iets soortgelijks geldt voor allen die zich ‘Groener dan Links’ opstellen en in hun vernauwde gedrevenheid de rekening daarvoor doen belanden bij de toch al meest gedepriveerden en daarmee rechts alleen groter maken. Denk aan wat de Duitse sociaaldemocraten nu overkomt en wat in Engeland Labour nu vreest: een te sterke linkse inslag binnenshuis en van de weeromstuit groei van extreem rechts. Ook jouw genuanceerde kijk op het vluchtelingenvraagstuk zou ons ertoe kunnen aanzetten om de afweging te herzien tussen een morele plicht naar buitenlanders-in-nood en een zorgplicht naar alle kwetsbaren die hier al zijn of waren. Je weet hoe moeilijk dat bij ons ligt. Zo zou ik mij nog meer (deels gemeenschappelijke) voordelen kunnen voorstellen van het aanbod dat ik je hier doe.
Dat alles laat overigens nog onverlet dat wij ook bij groot verkiezingssucces zullen moeten afwegen of wij ons gaan lenen voor een zwaar pakket vol onsympathieke maatregelen die alle negatieve effecten van het eerdere midden-rechtse beleid moeten keren. Al te doortastend puinruimen en daardoor verslechterende kostenplaatjes voor de middenklasse zou onze populariteit op termijn wel eens grondig afbreuk kunnen doen. Misschien is het wel zo verstandig om de beide kleinburgerlijke ondernemerspartijen VVD en BBB eerst maar eens zonder ons aan zet te laten.
Voor dat geval zouden we kunnen afspreken dat wij de ons in de Kamer toegekende spreektijd en materiële en ambtelijke ondersteuning onderling verdelen naar rato van de uitkomst van een klein survey bij de kieslokalen met de vraag “had u de collectieve lijst van PvdA, GroenLinks en Omtzigt ook gekozen als Omtzigt met een eigen kieslijst was uitgekomen?”. Daar zou dan wel een eventuele aftopping bij moeten worden afgesproken, zodanig dat wij toch minimaal de helft van die faciliteiten behouden.
Ik vertrouw erop, Pieter dat je dit schrijven vertrouwelijk houdt, ook in het geval je onverhoopt niet op mijn aanbod wilt ingaan.
Graag snel een reactie, waarna ik eventueel ook zelf op vakantie kan.
Frans Timmermans
PS 1
Uiteraard heb ik er alle begrip voor dat je na je vakantie alvast voor de zekerheid snel een eigen lijst aankondigt bij de Kiesraad. Daar kun je je immers altijd nog terug trekken. Intussen hebben wij dan de hele maand september om een gezamenlijke kieslijst op te stellen.
PS 2
Inderdaad komt de strijd tegen klimaatverandering steeds meer neer op aanpassing aan onvermijdelijke feitelijke klimaatgevolgen. Dus moet – zoals je zei – nu ook alvast worden nagedacht over een verhuizing van het complete Haagse bestuurscentrum naar een duurzaam leefbare plek. Als je op mijn bovenstaande aanbod ingaat wil ik wel toezeggen dat ik mij begripsvol zal opstellen als de voorkeur voor Enschede boven Venlo straks aan de orde komt. Dat moet jou toch aanstaan?